3G teknolojisi testte

Dünyanın en önemli teknoloji portallarından biri olan Cnet’in Türkiye versiyonunda (www.cnetturkiye.com) 5 ay çalışma fırsatım olmuştu. Bu süre boyunca birçok inceleme ve habere imza attım. Geçtiğimiz Şubat ayında Mynet tarafından çalıştırılan site kapanma kararı aldı. Bu kapanmanın sebepleri ayrı bir yazı konusu. Bilahare o konuya da değineceğim. O dönem yaptığım ve beğendiğim bir inceleme yazım vardı. Site kapanınca yazıya erişim imkanı da kalmadı. Zamanında bir kenara kaydettiğim yazıyı da buraya koyma kararı aldım.

Yazının ana konusu 3G teknolojisi. Turkcell, Vodafone ve Avea’nın USB modemlerini kullanarak İstanbul içinde farklı noktalarda hız ve erişim testleri yaptım. Sonuçları da matematiksel olarak karşılaştırarak sundum. Beğendiğim bir karşılaştırma testi oldu (yeri gelmişken belirteyim genelde her yazımı beğenmem). Ülkemizde 3G 30 Temmuz 2009 itibariyle kullanıma sunulmuştu. Yazının yayımlanma tarihi ise 4 Eylül. Yani 3G’nin ilk günlerinde hazırlanmış bir inceleme. Uzun bir yazı oldu. Teknik detaylarla ilgilenmek istemeyenler sıkılabilir. Baştan uyarayım.

Bununla birlikte teknik bilgilerin yazının hazırlandığı tarihteki şartlar göz önüne alınarak değerlendirilmesini rica ediyorum. Yine de 3G teknolojisinin mantığı ile ilgili faydalı bir çalışma olduğunu belirteyim.

İşte 4 Eylül 2009 tarihinde Cnet Türkiye’de yayımlanan ‘3G teknolojisi testte’ yazım:

Cnet Türkiye olarak ilk kez bir hizmeti test ediyoruz. Ülkemize geç de olsa gelen hızlı mobil iletişim teknolojisi 3G’nin en kapsamlı testini siz cnetturkiye.com okuyucuları için hazırladık.

Güzel ülkemin güzel topraklarına biraz geç de olsa gelen 3G teknolojisi, biraz da reklamların etkisiyle  ‘sanki büyük bir nimet ve hayatımızı kökten değiştirecek’ bir hizmet gibi sunuldu. 3G’nin hayatımızı değiştireceği konusunda hem fikirim ancak bu reklamlardaki kadar hızlı ve kısa sürede olmayacak. Her teknolojide olduğu gibi 3G’de de alışmak ve kullanımın yaygınlaşması için biraz zamana ihtiyaç var.

3G NEDİR?
En basit dille bir önce nesil 2G’ye göre teoride 100, pratikte ise 10 kat daha hızlı bir mobil bağlantı teknoloji 3G. Daha basit bir örnek vermek gerekirse: Daha önce yolları bozuk olduğu için saatte 60 KM’nin üstüne çıkamadığınız toprak yol asfaltlandı ve duble yol (geliş-gidiş ayrı) getirildi. Artık bu yolda saatte 120 KM’ye kadar gidebileceksiniz. İşte milyon TL’lik reklam kampanyalarının anlatmak istediği bu. İşin görüntülü görüşme boyutu ise ‘buzdağının görünen’ yüzü. Görüntülü konuşma 3G’nin çok küçük bir bölümünü oluşturuyor. Yaklaşık 1 aydır kullandığımız bu teknolojiyi kaç kere görüntülü konuşmak için kullandık bunu sorun kendinize.

FREKANS KONUSU
Halen kullanımda olan 3G’de A, ve C olmak üzere 3 farklı frekans tipi bulunuyor.  A frekansı 45 Mhz, B frekansı 35 MHz ve C tipi frekans ise 25 MHz. Frekansların hıza doğrudan etkisi yok. Ancak yüksek frekans, kapalı mekanlarda daha iyi çekim gücü anlamına geliyor. Bu da kapalı mekanlarda etki mesafesi daha yüksek bir şebeke anlamına geliyor.

TESTİ NASIL YAPTIK?
Testimiz için operatörlerden sağlanan (biri biraz zor oldu ama sonunda o da oldu) 3 adet USB modem kullandık. Bütün testlerde aynı lokasyon ve aynı cihaz üzerinden bağlantı yaptık. Testler genelde iki şekilde yapıldı: Birincisinde aynı sunucu üzerinden aynı dosyayı download ettik. İkinci testte ise www.speedtest.net üzerinden Bursa’daki bir sunucu ile dosya alışverişi yaptık. Her bir test için ayrı ayrı değer bulduk. Ayrıca speedtest.net üzerinden herbir operatör için Türkiye genelindeki ortalamayı gözlemledik. Testin tamamı İstanbul’da yapıldı. Farklı bir şehir ya da lokasyon kullanmadık. Testlerin birinci mekanı Maslak oldu. İkinci mekan olarak Taksim’i belirledik. Son testimizde ise hareket halinde iken Boğaz Köprüsü ile Kozyatağı arasındaki hızları ölçtük.

Biz bilgisayar yardımı ile internete bağlanmak için firmaların çeşitli kampanyalarla sunduğu USB modemleri kullandık. Uygun bir cep telefonunuz varsa kablo ya da Bluetooth fonksiyonu yardımı ile USB modem olmadan da internet bağlantısını sağlamak mümkün. Ancak kendi cep telefonu hattınızla yaptığınız bağlantı aktif olduğu sürece sesli (ya da görüntülü) görüşme yapamıyorsunuz. Aynen eski dial-up modemlerde olduğu gibi internete girdiğinizde ses iletişimi kapatılıyor. İkiz kart adı verilen ayın kartın bir benzerini alsanız bile durum böyle. Bu bakımdan USB modem ile kullanmak (çok sık internete girmeniz gerekiyorsa) daha mantıklı. Ayrıca bazı üreticilerin bilgisayarlarında doğrudan 3G modem özelliği bulunuyor. Şimdilik fazla yaygın olmayan bu özelliğin uzun vadede yaygınlaşacağını söylemem mümkün.

Vodafone’un USB modem yazılımı

USB MODEMLER
Test için bize gönderilen USB modemlerin tamamı HUAWEI marka idi. Hepsinin de USB modem özelliğinin yanı sıra microSD bellek yuvası da bulunuyor. Yani içine microSD bellek kartı takarsanız modemleri USB bellek olarak da kullanabiliyorsunuz. Güzel bir hizmet.

Vodafone’un USB modemi

Tasarım olarak en beğendiğim modem Vodafone’unki oldu. USB belleklerde olduğu gibi gizlenebilir bir uca sahip olan bu modem hem şık hem de az yer kaplıyor. Turkcell’in modemi kapaklı bir tasarıma ve yuvarlak hatlara sahip. Kapak ise tasarıma eklenmiş bir ip yardımı ile gövdeye tutturuluyor. Bu sayede kapağı kaybetmiyorsunuz. Avea’nın modemi ise en büyük ve iri modem. Kırmızı ve siyah renkleri barındıran modemde kapak için bir mekanizma bulunmuyor. Ancak bu şekilde kapağı kaybetme riski çok yüksek. Tavsiyem bu kapağı kaybetmemeye çalışın.

Avea’nın USB modemi

Her üç modem de 7.2 Mbps maksimum hıza sahip. Turkcell kısa bir süre sonra 21 Mbps desteğine sahip bir modem de piyasaya sürecek. Bence şimdilik 7.2 Mbps hızı fazlasıyla yeterli. Zaten çoğu yerde bu hıza yaklaşmanız bile mümkün değil o da ayrı bir konu.

Turkcell’in USB modemi

Her üç modemi de özel yazılımları ile kullanabiliyorsunuz. Yazılımların SMS gönderme ve alma özelliği bulunuyor. Bütün modemler SIM kart ile çalışıyorlar ve bu kartların aynı zamanda görüşme yapma özelliği de bulunuyor.

FİYATLAR
3G üzerinden bilgisayar yardımı ile internete girme konusunda en karmaşık nokta fiyatlar. Her operatörün kendine göre bir tarifesi var. İşte yazının kaleme alındığı tarihte operatörlerin web sayfalarından derlediğimiz fiyat tarifeleri:

USB modemleri aldıktan sonra açılış ücreti olarak 30 TL ödeniyor. Ardından her ay alınan 1 TL’lik bir vergi alınıyor. Bunun dışında her ay standart olarak aldığınız pakete göre belli bir ödeme yapıyorsunuz.

Avea’nın yazılımı

Yukarıdaki tarifelere ek olarak bazı farklı uygulamalar da var. Örneğin Vodafone’da günlük 3G kullanımı da satın alabiliyorsunuz (modeminizin olduğunu ya da bu iş için cep telefonunu kullandığınızı varsayiyoruz). Ayrıca Avea’da TTNet ile yapılan işbirliği çerçevesinde aldığınız USB modemlerle birlikte her ay 600 dakika Wi-Fi TTNet hizmetini de kullanabiliyorsunuz. Yine Vodafone’da aylık 250 MB’lık bir paket daha var. USB modem ya da uyumlu bir cep telefonunuz  varsa bu paketi de seçebilirsiniz (ücreti aylık 10 TL). Yine Turkcell’de 100 MB’lık paket bulunuyor. Bu paketle birlikte USB modem verilmiyor. Kullanıcının uygun bir cihazı varsa bu paketi de kullanabilir.

Öte yandan ilk fatura ile birlikte devletin 3G’ye sahip GSM hatlarından aldığı özel bir vergi de bulunuyor. Ayrıca aylık 1 TL telsiz kullanım ücreti de tahsil ediliyor. Örneğik Turkcell için örnek vermek gerekirse ilk fatura olarak 44.9 TL’lik bir fatura geldi. Muhtemelen diğer operatörlerde de benzer bir durum var. Bu konuda da bilgi verelim.

Turkcell’in yazılımı

MASLAK’TA SABİT NOKTADA HIZ TESTİ
Maslak’ta İstinye Park’ın karşısında bulunan İTÜ Arı Teknokent 2’de yaptığımız testte sabit bir noktada aynı cihaz ve aynı şartlar ile hız ölçümü yaptık. Bu testte Vodafone hız anlamında birinci oldu. Ancak bunda Maslak’ın Vodafone’un merkezi olması ve aynı binada bulunan Vodafone yazılım merkezinin etkisi oldu. 11.8 MB’lık tek dosyayı aynı sunucu üzerinden download ettik. Aşağıda bu download ve elde edilen değerler bulunuyor (operatörler isme göre sıralanmıştır).

İkinci testimizde ise yine aynı lokasyonda www.speedtest.net adresini kullanarak Mbps cinsinden ölçüm yaptık.

TAKSİM’DE SABİT NOKTADA HIZ TESTİ
Taksim’de Gezi Parkı’nda yaptığımız testlerde aşağıdaki sonuçları bulduk. Taksim’in seçilmesinin sebebi Turkcell merkez binasının burada olması idi. Vodafone burada Download hızı anlamında Turkcell’in önüne geçmeyi başardı. Ancak UPload konusunda Turkcell birinciliği bırakmadı. Anlaşılan Avea ve Vodafone Taksim’e özellikle yoğunlaşmışlar.

Taksim’de Avea’nın verdiği sonuçlar

Taksim’de Turkcell Sonuçları

Taksim’de Vodafone sonuçları

HAREKET HALİNDE İKEN
Testimizin en merak ettiğim bölümü bu oldu. 3G’yi kullanmanın en önemli cazip noktalarından biri hareket halinde de internet erişimine imkan vermesi. Yaptığımız testte Boğaz Köprüsü’nden Kozyatağı’na kadar yolculuk yaptık. Bu yolculuk sırasında hemen hemen aynı noktalarda hareket halinde iken 3G kullanarak speedtest.net sonuçlarına baktık.

Hareket halinde Avea ile alınan sonuçlar

Hareket halinde Turkcell ile alınan sonuçlar

Hareket halinde Vodafone ile alınan sonuçlar

Speedtest.net ekran görüntülerinde aynı zamanda Türkiye ortalamaları da görünüyor (ekranın sol üst köşesinde). Yaptığımız tüm testlerde bu ortalamalara da dikkat ettik.

RASGELE TESTLER
Testimizin bir diğer bölümünde ise İstanbul’un farklı yerlerinde yaptığım rasgele hız testlerini kullandık. Buradaki amacımız hızdan çok raslantısal olarak belirlenen lokasyonlarda her üç operatörün de 3G hizmeti verip vermediğiydi. Yaptığımız testlerde bizi şaşırtan sonuçlara ulaştık. Örneğin Levent’te Vodafone 3G hizmeti varken Gültepe’de bu hizmet yoktu. Benzer şekilde Taksim meydanda Vodafone 3G hizmeti varken meydandan 150-200 metre uzaklaştığınızda kapalı bir mekanda bu hizmet bulunmuyordu. Avea ve Turkcell ile raslantısal olarak yaptığımız bu kontrollerde 3G hizmeti sundular. Ancak Vodafone da çektiği yerlerde yüksek bir hız sunarak bizi şaşırttı. Birçok noktada Vodafone hız anlamında rakiplerinden daha iyiydi.

UPLOAD’A DİKKAT
3G teknolojisini bilgisayar üzerinden kullanmak istiyorsanız dikkat etmeniz gereken önemli bir nokta bulunuyor. ADSL’de olduğu gibi ücretsiz bir Upload kapasitesi yok. Yani Upload yaptığınız miktar da toplam kotanızdan düşülüyor. Başka bir ifade ile toplam kotanız Upload+Download miktarından oluşuyor. Her ne kadar ‘ben bir yere dosya göndermiyorum’ deseniz bile internette gezinirken farkında olmadan dosya alış verişi yaparsınız. Eğer bir de dikkatsiz bir kullanıcı iseniz ve bilgisayarınızda Spy ve trojan dosyaları varsa (ki bu tip örnekler gördüm) Upload miktarınızın çok yüksek olması kaçınılmaz hale geliyor. Bu bakımdan 3G kullanıcılarının bu Upload konusuna özellikle dikkat etmesini tavsiye ederim. Cebinizde delik oluşturacak faturalar görmek istemiyorsanız buna dikkat edin.

KOTA AŞIM ÜCRETLERİ
Kotanızı aştığınız takdirde her bir operatörde belli ek ücretler ödemek zorunda kalıyorsunuz. Turkcell’de bu rakam MB başına 0.05 TL. Vodaone’da ise her 100 MB için 5 TL isteniyor. Yani Vodafone ve Turkcell’de fiyatlar aynı. Bu konuda en pahalı fatura ise Avea’da. Firma kotanın aşılması halinde MB başına  0.11 TL talep ediyor.

SONUÇ
Öncelikle belirtmek isterim ki bu test bilimsel olarak geçerliliği olan bir test değil. Amacımız da en hızlı operatörü tespit etmek değil. Bu tarz bir testi yapmak ve bilimsel anlamda mutlak sonuç elde etmek imkansız. Çünkü 3G’nin hızı duruma, zamana, bağlı bulunduğunuz baz istasyonunun yoğunluğuna, konumuzuna (istasyona olan uzaklık) ve benzeri onlarca etkene bağlı. Burada bulduğumuz sonuçları aynı makine ve aynı mekanlarda bir başkasının bulma garantisi yok.

Yine de bu ve benzeri çalışmalar hizmet kalitesini göstermesi açısından önemli. Çünkü 3G’de kalite sadece hızla ölçülmüyor. Heryerde 3G desteğinin bulunması, kararlı bir hıza sahip olması, fiyatlandırma ve diğer etkenler de tercihi etkileyecek önemli etkenlerin başında geliyor. Testteki amacım da hızla birlikte diğer etkenleri de göz önüne sunmak ve tercihi siz kullanıcılara bırakmak.

Genel olarak baktığımızda ortalama olarak bütün operatörlerin minimum 1 Mbps download ve 1 Mbps download hızı verdiklerini gördük. Rakamlardan elde ettiğim bilgilere göre günümüzde ADSL teknolojisi için en düşük hız olan 1 Mbps’i yanımızda taşıdığımız bilgisayarlarda da görebiliyoruz. Bu güzel bir gelişme. İstanbul içinde yaptığımız testlerde Turkcell ve Vodafone’un sıkı bir rekabete girdiğini gördük.  Avea ise bu rekabetin biraz dışında duruyor. Hız anlamında iddiası olmayan firma bunu rakamlarda da gösteriyor.

3G fiyatlandırması anlamında en uygun fiyatlar konusunda net bir durum yok. Turkcell’in fiyatları daha uygun ama abonelik için 24 ay taahhüt vermeniz gerekiyor. Avea da ise taahhüt süresi 12 ay, Vodafone’da ise hem 24, hem 12 hem de 18 aylık paketler bulunuyor.

USB modemlerin hızları konusunda da seçenekler farklı. Bütün Turkcell modemleri 7.2 Mbps hızını destekliyor. Vodafone’da ise 7.2 ve 3.6 Mbps seçenekleri bulunuyor. Avea’da da 7.2 Mbps desteği var. 3.6 Mbps hızında modem tercih edilebilir belki (12 aylık abone paketi ile satılıyor). Ancak şu an bile 3-4 Mbps arası değerler gördüğümüzden uzun vadede bu modemin yavaş kalabileceğini hatırlatırım.

Sonuç olarak 3G’nin özellikle hareket halinde bilgisayar yardımı ile internete girmek isteyenler için güzel bir çözüm olduğunu söyleyebilirim. Elbette bu testin yapıldığı İstanbul için geçerli bir yorum bu.

Hangi operatörün tercih edileceği ise kesin konuşulabilecek bir konu değil. Şimdilik 3G, eski teknoloji  2G gibi Türkiye’nin her yerinde yüzde 100 kullanılamıyor. Hatta İstanbul’da bazı noktalar da bile 3G’nin hizmet veremediği bilgilerini aldık ve bunların bir kısmını gözlemledik. Her üç operatörün de 3G hizmeti veremediği bölgeler bulunuyor İstanbul’da. Tercih yaparken bulunduğunuz yerde hangi operatörlerin 3G hizmeti verdiğini araştırmanızı tavsiye ederim.

Operatör bazında yorum yapacak olursam: Testten elde ettiğim sonuca göre Turkcell hem yaygınlık hem de stabilite anlamında en iyi operatör oldu. Genel kullanım anlamında Turkcell’in tercih edilebileceğini söyleyebilirim. Ancak bulunduğunuz yerde 3G şebekesinin durumunu araştırmanız lazım.  Öte yandan Vodafone da yabana atılacak bir operatör değil. Özellikle merkezi noktalarda hız anlamında Turkcell’in önüne geçen Vodafone, merkezden uzaklaşılan noktalarda 2G şebekesine (EDGE) geçiş yapıyor. Avea ise genel olarak başarılı olsa da hız anlamında diğer operatörlerin zaman zaman gerisinde kaldı. Ancak sunduğu hizmetlerin stabil olduğunu ve test ettiğimiz lokasyonların hepsinde 3G hizmeti sunduğu belirteyim. Ayrıca Avea, TTNet ile birlikte Wi-Fi bulunan noktalarda 3G ile ortak kullanım imkanı sunuyor. Bu da önemli bir etken ve tercih sebebi olabilir.

Görünen o ki 3G hizmeti şimdilik bazı sorunlara sahip. Bağlantının bulunmaması, stabilizasyon sorunları ve her yerde 3G şebekesinin hizmet vermemesi önemli sorunların başında geliyor. Ancak uzun vadede (1-2 seneye kadar) bu sorunların çözüleceği ve daha stabil bir hız ile kaliteli hizmetlerin sunulacağını söylemek mümkün.