Osmanlı’yı anlatan bir kitap

Bugünlerde bir Osmanlı tartışması olduğundan (böyle incir çekirdeğini doldurmayacak boş tartışmaları pek bir seviyor bazı kesimler) ben de konu üzerine bir iki satır karalamak istedim. Ecdadımız ya da yeni tabirle atalarımız Osmanlı, dünya tarihinde önemli bir yer edinmiş, tarihe yön vermiş bir imparatorluk kurmuş. Bu imparatorluk yaklaşık 650 yıl yaşadı ve 3 kıtada hakim oldu. Günümüzde ise Osmanlı algısı ile ilgili farklı bir durum söz konusu. Toplumumuzda iki aşırı uç bulunuyor bu konuda: Bunlardan biri Osmanlı’yı yere göğe sığdırımayan, yaptığı herşeyi doğru gören, körü körüne haklı olduğunu düşünen hamasi yaklaşım. Diğeri ise Osmanlı’yı sürekli küçük gören, yapılan şeyleri sanki tesadüf ya da olmamış gibi gösteren, neredeyse geçmişini inkar etme seviyesine gelen bir yaklaşım (bu şekilde düşünen gazeteci, aydın ve ilim/bilim insanları da var bunu da anlayamıyorum). Her iki aşırı ucu da doğru bulmadığımı belirteyim.

Osmanlı bizim ecdadımız ve geçmişimiz. Hataları, günahları ve sevaplarıyla onu sahiplenmemiz, doğru anlamamız gerekiyor. Yapılan iyi şeyleri görüp, değerlendirmeli, hatalarından da ders almalıyız. Körü körüne destek olmanın ya da körü körüne küfür etmenin bize bir faydası olmayacağını da bilmek lazım. Dünyada hiçbir toplum geçmişini inkar ederek bir yerlere gelmemiş. Geçmişi ve tarihimizi iyi anlamak gerçekten önemli.

Konu Osmanlı olunca detaylı bir tarih kitabı bulmak pek kolay değil. Levantenlerin yazdıkları eserler genelde taraflı ve konulara tek yönlü bakıyorlar. Gerçi bu tip konularda farklı eserleri okuyup, hepsinin ışığında bir yorum getirmek en mantıklısı.

Geçtiğimiz aylarda elime Nicolae Jorga isimli Romanyalı tarihçinin 1900’lü yılların başında hazırladığı 5 ciltlik Osmanlı Tarihi isimli kitap geçti.  Kitabın önsözü ve hazırlıkları Prof. Dr. Hilal İnalcık tarafından yapılmış ve Yeditepe Yayınları tarafından basılmış. İçinde bazı hatalar olsa da (çevirmenler tarafından bu hatalar not olarak belirtiliyor) genel olarak başarılı bir tarih kitabı. Üçüncü cilde geldim ve Metrobüs (Söğütlüçeşme-Zincirlikuyu) seyahatlerim sırasında okuyorum. Muhtemelen 1 ay içinde diğer iki cilt de bitecek.

Kitap hamasi bir dille yazılmamış. Hatta zaman zaman Osmanlı’nın hata ve eksikliklerini de açık bir dille anlatıyor. Tarih kitaplarında genel kural olan olayların üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra yazılma prensibi bu eserde bulunuyor. Zaman geçtiği için yazarın kendi düşüncesi ve fikirleri minimum ölçüde esere yansıyor.

Merak ettiğim konularla ilgili seri halinde kitap okumayı seviyorum. Hem konuyu anlamamı sağlıyor hem de tek bir konuya yoğunlaşarak daha detaylı bilgi sahibi olabiliyorum. Birkaç yıl önce İkinci Dünya Savaşı’na merak sarıp bu konu ile ilgili 10 bin sayfaya yakın kitap okumuştum. Böyle bir yaklaşımı size de tavsiye ederim.

Biliyorum, çok kitap okuyan bir toplum değiliz hatta okumayı sevmediğimiz gibi kitap okumamayı marifet  kabul ediyoruz. Ama tarihini, atalarını, geçmişini öğrenmek isteyenlerin bu ve benzeri kitapları okumalarını öneririm.

GÜNCELLEME ve EK BİLGİ:
Bu yazıyı yazdıktan birkaç gün sonra Zaman Gazetesi’nin Pazar günü verdiği Gençlik ekinde Murat Tokay imzalı ‘Osmanlıyı okuma kılavuzu, tarih nereden öğrenilmeli’başlıklı bir yazı çıktı. Yazıda kamuoyunda tanınan çeşitli kişilerin Osmanlı tarihi ile ilgili kitap önerileri var. Orjinal yazı burada: http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=825303&title=osmanliyi-okuma-kilavuzu-tarih-nereden-ogrenilmeli

Yazıda geçen kitap listesi de aşağıda (Nicolae Jorga’nın kitabını tavsiye eden de var):

MUSTAFA ARMAĞAN

1. Halil İnalcık, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet (Eren Yayıncılık)

2. Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi (Ötüken)

3. İlber Ortaylı, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (İletişim)

4. Suraiya Faroqhi, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir? (Tarih Vakfı Yurt Yay.)

5. Leslie P. Peirce, Harem-i Hümayun (Tarih Vakfı Yurt Yay.)

6. Kemal Karpat, Osmanlı ve Dünya (Ufuk Kitapları)

7. Stanford Shaw ve Ezel Kural Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye (2 cilt, E Yay.)

8. Şevket Pamuk, 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi (Gerçek Yay.)

9. Rifaat Ali Aboul-El-Haj, Modern Devletin Doğası (İmge Kitabevi)

10. Hazırlayan: Mustafa Armağan, Osmanlı Geriledi mi? (Etkileşim Yay.) (14 tarihçinin makaleleri)

PROF. DR. FERİDUN EMECAN

1. Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, I-II, İRCİCA Yayınları

2. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, H.İnalcık, S.Faroqhi, I-II, Eren Yayıncılık

3. C.Finkel, Rüyadan Osmanlı İmparatorluğu’na, Timaş Yayınları

4. D.Goffman, Osmanlı Dünyası ve Avrupa, 1300-1700, Kitap Yayınları

5. S. Faroqhi, Osmanlı İmparatorluğu ve Etrafındaki Dünya, Kitap Yayınları

6. N.Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, I-V.cilt, Yeditepe Yayınları

7. İ.H.Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, 1-Iv. cilt, Türk Tarih Kurumu

8. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi ve Diyanet İslam Ansiklopedisi’nde yer alan padişah maddeleri.

9. Osmanlı, I-XII cilt, Yeni Türkiye Yayınları

10. Türkler, 1-xx. cilt Yeni Türkiye Yayınları

PROF. DR. ABDÜLKADİR ÖZCAN

1. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi (6 cilt) TTK Yayınları

2. Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, I-II, İRCİCA yayınları

3. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ: Halil İnalcık, YKY Yayınları

4. Osmanlı Ansiklopedisi (7 cilt)

5. Osmanlı (12 cilt) Yeni Türkiye Yayınları

6. Osmanlı ve Dünya, Ufuk Yayınları

7. Fuat Köprülü Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Akçağ Yayınları

8. Fuad Köprülü, Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, Akçağ Yayınları

9. İslam Ansiklopedisi, TDV, (Osmanlı ve padişah, sadrazam maddeleri)

SALİH GÜLEN (Kaynak Yayınları Tarih editörü)

1. Osmanlı Sarayı’nda Hayat: İlber Ortaylı, Yitik Hazine Yayınları

2. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ: Halil İnalcık, YKY Yayınları

3. Saray-ı Hümâyûn Topkapı Sarayı: Necdet Sakaoğlu Oğlak Yayınları

4. Türk Cihan Hakimiyeti Mefkûresi Tarihi: Osman Turan Ötüken Yayınları

5. Osmanlılarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yapı: Yusuf Halaçoğlu TTK Yayınları

6. Türk Milli Kültürü: İbrahim Kafesoğlu Ötüken Yayınları

7. Kılıç Kalem ve İlim: Hüseyin Özdemir Yitik Hazine Yayınları

8. İmparatorluğa Veda: İlhan Bardakçı Türk Edebiyatı Yayınları

9. Bir Umudun İnşası Hicaz Demiryolu: Metin Hülagü, Yitik Hazine Yayınları

10.Osmanlıda Abidevî Şahsiyetler: Can Alpgüvenç, Kaynak Yayınları

TAHA AKYOL

1. Genel Osmanlı Tarihi: Halil İnalcık, İlber Ortaylı.

2. Kültür Tarihi: Fuat Köprülü, Ahmet Yaşar Ocak.

3. Osmanlı İktisat Tarihi: Ömer Lütfi Barkan, Şevket Pamuk.

4. Yakın Osmanlı Tarihi: Zafer Toprak, Selim Deringil.

5. Osmanlılarda Bilim: Adnan Adıvar, Ekmeleddin İhsanoğlu.

6. Yabancı Tarihçiler: Fernand Braudel, Bernard Lewis, Donald Quataert, Suraiya Faroqhi.

DOÇ. DR. ERHAN AFYONCU

1. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ: Halil İnalcık, YKY

2. Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Eren

3. İlber Ortaylı, İmparatorluğun Uzun Yüzyılı, Timaş

4. Feridun Emecen, Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikleri, Kitabevi

5. Erhan Afyoncu, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, Yeditepe

DOÇ. DR. ŞAKİR BATMAZ

1. Suraıya Faroqhı, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir?, Tarih Vakfı Yurt Yayınları

2. Halil İnalcık, Osmanlı, Hukuk, Devlet, Adalet., Eren Yayınevi

3. Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken

4. İlber Ortaylı, Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, Timaş Yayınları

5. İlber Ortaylı, Osmanlı Barışı, Timaş Yayınları

6. Doğan Kuban, Osmanlı Mimarisi, YEM Yayınları

7. İdris Bostan, Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri veya Osmanlılar ve Deniz, Bilge Yayınları

8. Ali Akyıldız, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları

9. Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, Pegem A Yayıncılık